O segredo desvelado da pía románica de Santa María de Torbeo

Un estudo resalta a excepcional riqueza simbólica dunha peza pouco coñecida.

FRANCISCO ALBO

www.lavozdegalicia.es

A revista Compostellanum, editada pola arquidiócese de Santiago, publicará proximamente un amplo estudo sobre a pía bautismal da igrexa de Santa María de Torbeo -en Ribas do Sil- que resalta o valor desta peza pouco coñecida, situándoa como unha das mostras máis singulares da arte cristiá medieval da Ribeira Sacra. A conservadora do Museo Diocesano de Lugo, Carolina Casal, é a autora do estudo, o traballo máis importante sobre esta peza que ata agora pasou praticamente desapercibida para os especialistas. A única publicación que se lle dedicou con anterioridade foi un artigo asinado por José Ramón y Fernández, aparecido en 1946 na revista Archivo Español de Arte, que -ao contrario do traballo de Casal- non analiza en profundidade a decoración da peza e o seu significado.

Casal puido estudar a pía bautismal cando a peza foi trasladada a Santiago para ser exhibida na exposición Gallaecia Petrea. Na súa ubicación orixinal na igrexa de Torbeo -á que foi devolta o pasado abril- non era posible observar en detalle a totalidade dos relevos e a inscrición que rodean a copa da pía. Na súa investigación, Casal contou coa colaboración de José Andrade de Ana Suárez, profesores da Universidade de Santiago.

A investigadora defende que a decoración da pía é un conxunto coherente de símbolos que aluden aos diferentes aspectos do dogma do bautismo e que utilizan códigos tradicionalmente asumidos pola arte cristiá medieval. A súa interpretación difere totalmente das escasas referencias escritas que hai sobre esta obra, que consideran estes gravados como unha decoración caprichosa e carente de significado. «Os deseños son bastante toscos e seguramente son obra dun mestre local rural -explica-, pero o uso dos símbolos indica que o traballo foi feito segundo as indicación de persoas cun coñecemento importante da teoloxía e dos códigos artísticos da época». Por outro lado, agrega, «nas demais pías bautismais desa época que se conservan en igrexas rurais galegas non se ve unha condensación de mensaxes tan densa como a desta peza, que nese sentido pode considerarse única».

Tres bandas decoradas.

Casal sinala que os relevos da pía están ordenados en tres bandas paralelas, cada unha cun contido diferente. A banda superior mostra unha inscrición un tanto confusa que segundo a súa interpretación reza: Sin macus hic de pecato originali. «A frase está escrita nun latín moi vulgar, pero pode interpretarse como ?Aquí de pecado orixinal sen mal ou sen mancha?, e querería dicir que así é como saen da pía os fieis despois do bautismo», apunta a historiadora.Por debaixo desta banda hai outra que é a que concentra un maior número de deseños simbólicos: dobres espirais, cruces inscritas en círculos, diagramas cadrados e circulares e unha figura que a historiadora describe como un peixe, moi posiblemente un salmón. Casal sinala que desde os inicios da arte cristiá o peixe é un emblema de Cristo. Os outros deseños -engade- son diversos símbolos da luz, da purificación e da vitoria sobre a morte que a arte cristiá medieval herdou da tradición clásica. O conxunto complétase cunha banda inferior consistente nun un deseño en zigzag que segundo a autora é un símbolo da auga, neste caso das augas bautismais.