17 de maio, Día das Letras Galegas. En memoria de todos os que pasaron polos fiadeiros.

Mari Carmen Alvarez. Paredes, Torbeo

No ano 1963 a Real Academia da Lingua Galega acordou a celebración do Día das Letras Galegas establecendo como data conmemorativa o 17 de maio de cada ano. Aínda que este ano homenaxéase a Valentín Paz Andrade, como pequena contribución á celebración deste día tan sinalado para a cultura galega, quixera rememorar as “cuartetas” ou “cancións” da época dos nosos avós e bisavós; pezas que evocan a maneira de pensar, sentir e facer de xentes doutras épocas. A súa vida era moi dura pero tamén se buscaban momentos para a diversión. Un exemplo era o que acontecía nos chamados “fiadeiros”.
Explicoume o meu pai que o fiadeiro non era máis que unha corte da que se sacaba o gando e se axeitaba, estendendo mañizas de palla no chan, para o encontro de ata 50 persoas. Alí, unicamente nas noites tan longas do inverno, reuníanse despois da cea homes e mulleres, mozos e vellos. Mentres as mulleres fiaban o liño ou torcían a lá, contábanse contos, facíanse xogos, cantábase ou intercambiábanse poesías. Xa ninguén recorda as orixes dos fiadeiros, pero o seu final hai que buscalo na emigración dos mozos e na morte dos vellos que mantiñan ese costume.
Contando coa prodixiosa memoria da miña avoa Elisa, o amigo “Mingas” e a súa irmá Carmen, conseguín centos delas, a maioría, hai que dicilo, en castelán.
Atendendo á súa temática, hai composicións que fan referencia ós traballos e que servían para amenizalos:


                                            Eu xunguín os meus boíños
                                            e leveinos á arada
                                            e no medio do camiño
                                            olvidóuseme a aguillada,
                                            eu volver, volvín por ela
                                            pero de moi mala gana.

                                            Meu cabaliño, cabalo,
                                            meu cabaliño redondo,
                                            que te me dera no cima
                                            como te teño no fondo.

                                            Meu cabaliño, cabalo,
                                            é moi malo de entender:
                                            que lle vou levar a herba
                                            e no ma quere comer.

                                            Eu cantar, cantaba ben,
                                            pero gracia tiña pouca,
                                            quedoume no lavadoiro
                                            onde fun lava-la roupa.


Tamén hai testemuñas da necesidade de saír da terra para gañar a vida:

                                            Costureiriña bonita
                                            ¿onde perdiches o dedal?
                                            Na primeira casa branca
                                            raiando con Portugal.
                                            A Castilla van os homes,
                                            a Castilla por ganar,
                                            a Castilla aquí a teñen
                                            se eles queren traballar.


Pero, sen dúbida, analizando as composicións que puiden recoller, pódese ver con facilidade o predominio da temática amorosa. En galego ou castelán, e aínda algunhas mesturando as dúas linguas, permítennos ver a ampla gama que ten esta temática: a descrición do amado ou amada, o cortexo, o desengano, a muller mal casada,…

                                           Se me queres dimo axiña,
                                           non me esteas embobando,
                                           porque si tu non me queres
                                           paso o tempo noutro lado.

                                           A raíz do toxo verde
                                           éche mala de cortar,
                                           e os primeiriños amores
                                           son moi malos de olvidar.

                                           Fermosura non che teño,
                                           facenda no na heredei:
                                           dime ti, linda morena,
                                           de que forma che agradei.

                                           Eu caseime, eu caseime
                                           e oxalá non me casara:
                                           vexo homes coma rosas
                                           e o meu non vale nada.

                                           O camiño criou silvas,
                                           xa hai tempo que non viñeches.
                                           Outros amores tomei,
                                           moito favor me fixeches.

                                           Agora que me puxeches
                                           a barriguiña redonda
                                           ou te has de casar comigo
                                           ou me has de volver a honra.


Hai que nomear tamén un tipo de composicións de “escarnio”, nas que se pretende molestar ó contrario. Ás veces son enfrontamentos entre homes e mulleres:

                                            Ó carballo caeulle a folla
                                            e ó castiñeiro o orizo,
                                            e os rapaciños de agora
                                            todos morren de arreguizo.

                                            Eu pensei que estabas mala,
                                            funche da-los evanxelios:
                                            ¡debaixo da túa cama
                                            piollos coma  novelos!

                                            Cala burro, cala burro,
                                            que nadie te pode oír,
                                            según o burro vai ós toxos
                                            tamén tú podías ir.

                                            Eu ós toxos podía ir
                                            se tuvera que levar,
                                            ¡aparellaime esa burra
                                            que me quero pasear!

                                            Aunque digas tantas, tantas,
                                            como areas hai no mar,
                                            aunque digas tantas, tantas,
                                            por riba non has quedar.

                                            Bótame unha, bótame dúas,
                                            bota as que queiras botar:
                                            inda teño un saco cheo
                                            e outro por desvaciar.

Entradas populares de este blog

"Siempre se trata de esa referencia cultural gallega, de Torbeo..." dice Rubén Rodríguez González que fundo y dirige en Nueva York el restaurante "Nai".-

FIESTAS DE AGOSTO - TORBEO 2024.-

Filomena Arias “..Probablemente la más importante curandera de Galicia”