SALTOS DO SIL (1945-1965)

Hace ya unos años conoci  la existencia de una tesis doctoral sobre la construcción de los “Saltos del Sil”  y  me  intereso inmediatamente  porque  mi padre, algún tio  y otros muchos hombres de Torbeo, entonces mozos,  habían  trabajado  en estas obras e incluso en  la infancia vivimos en alguno de los pueblos próximos a las mismas. Despues y continuadamente durante años he sido testigo  en multitud de ocasiones de la conversación  que rememoraba aquellos trabajos en los “saltos”  que  hoy  estan ya en la  memoria colectiva de buena parte de los torbeanos de nuestra generación. Sin duda,  aquellas obras   proporcionaron  entonces  el jornal tan deseado y necesario  para muchas familias, en un momento en el que la escasez de casi todo era la triste realidad en nuestro pais y las posibilidades de trabajo “remunerado” pocas y hasta lejanas. Para otros tambien supuso  el inicio de una nueva vida laboral y personal;  a partir de entonces  continuarian en las empresas de obras publicas y construccion durante toda su vida..  Muchos  de aquellos hombres   ya nos han dejado  pero  permanecen los “saltos”,  su obra,  y ellos en nuestro recuerdo.
  La tesis aludida es  un trabajo de la historiadora Susana Chávarri Pérez,  defendida  en la Universidad Pública de Navarra en 2004 y que recientemente ha convertido en el libro que he tenido oportunidad de leer: “A CONSTRUCIÓN DOS SALTOS DO SIL 1945-1965”. Es un  trabajo de investigación historica   que estudia con detenimiento y profusión  la cultura empresarial que se genero,  recupera una parte de la historia de los pueblos de la zona y las vicisitudes por las que atravesaron  los  trabajadores que construyeron los saltos hidráulicos del Sil.  Esta publicado por la Diputación de Ourense y el Colegio de Ingenieros de Caminos Canales y Puertos.
         Una vez mas, tengo que agradecer a Eladio Osorio el ejemplar que puso en mis manos.
                                       A continuación algunos parrafos extraidos del libro.-

En el capitulo “O RIO E OS HOMES.-
"O Sil é un rio histórico, una corrente viva e sinuosa da que brotan grandes empresas humanas …."
Del capitulo I  Sequeiros. 1945 – 1952.-
 “ En realidade, San Clodio era un  conxunto de casas nacidas a sombra da estacion do ferrocarril. O toponimo reunia o edificio da estacion, uns cantos barracons de almacen e hospedaxe dos ferroviarios, a taberna e unha pequena igrexa dirixida en 1945 por don Paciano.
...Dragados y Construcciones foi a principal constructora… outros traballos encomendaronselle a empresa Cachafeiro, (na que traballaron a maior parte dos paisanos de Torbeo)  un contratista local que xogou bazas importantes na cunca do rio, con encargos pequenos en diversas obras -estradas case sempre- para pasar, tempo despois, a ocuparse de maiores responsabilidades constructivas nalgunhas canales de derivacion... Estes labores realizaronse case sen o emprego de ningun tipo de maquinaria nin materiais idoneos… Ainda que a meirande parte dos traballadores procedia das poboacions proximas, os especialistas en canteria, carpinteria e outros oficios cualificados procedian de diversas e afastadas terras de Galicia e formaban parte das levas que Dragados trasladaba de obra en obra, polo que se tiñan que aloxar nos barracons instalados para tal fin.... A distancia e a imposibilidade de encontrar medios de comunicacion que os achegaran aos seus lugares de orixe -practicamente no existian- produciu en moitos dos actores o mal da tristeza e da melancolia, pois non era estraño que durante moitos meses deixaran de ver aos seus. Converteronse en itinerantes, emigrantes residentes na sua propia terra. Os procedentes de Quiroga, Peites e doutras aldeas proximas proporcionaron a man de obra necesaria. ...En total non chegaran a ser mais de cincocentos homes durante os dous primeiros anos contando aos integrantes dos equipos de ambas as contratas, Dragados y Cachafeiro, asi como o reducido cadro de persoal de Saltos del Sil, encargado de supervisar as obras, por exemplo, vixilantes. ...A punta de traballadores empregados alcanzouse dous anos despois, durante a fase do formigonado e comezo da montaxe da central; non chegou a superar os mil homes empregados en Sequeiros...A partir da primavera de 1947 cesaron os problemas e a obra continuou o seu ritmo habitual, dentro da lentitude derivada da ausencia de medios mecanicos e construtivos...Por exemplo, o gran subministrador de aridos para a fabricacion do formigon foi o produto composto arrastrado polo Sil e outras pedras erosionadas polas augas co paso dos seculos...Non habia formigoneiras e o formigon transportabase en carretilla ata unhas canles que o distribuian polos bloques da presa. Ao non existir vibradores que compactaran a masa de formigon disposta nos bloques da presa, decidiuse calzar os obreiros responsables desta funcion  con zocas. Non e dificil imaxinar as fileiras de homes que realizaban paseos de zancadas minimas introducindo no formigon os tacons de madeira; o mesmo calzado que empregaban despois para regresar camiñando aos seus fogares. ...Aqueles galegos integraronse na dureza das suas condicións como se nunca coñeceran outras circunstancias. o transporte dos materiais foi outro dos principais escollos. Logo de iniciar os traballos enviaron, ao cabo de doce meses, un camion Renault con rodas de goma maciza utilizado na guerra europea de 1914, mais un coche turismo Ford  modelo T.  o principal inconveniente destes vehiculos era que carecian de gato hidraulico que impulsara a caixa, polo que a descarga de area se facia con pa. Un obreiro conseguia descargar seis camions ao dia para gañar un xornal de 10,50 pesetas. A vida foi dura para o pouco que percibian.
                                  Sequeiros e a historia dunha presa realizada coas mans.
...A distancia actual entre Sequeiros e A Rua, pola estrada que segue o curso do Sil, e de vinte e dous quilometros. Nos anos corenta o desprazamento en coche realizibase nunha hora, pois a estrada que comunicaba ambos os puntos -estrada nacional Logroño-Lalin- estaba sen concluir no seu tramo comprendido entre Montefurado e Quiroga. Enton, para chegar a San Clodio desde  A Rua era necesario realizar un longo periplo…
(Postal de Sequeiros nos anos 70)
…Quiroga era unha aldea pequena de estreitas ruas sen asfaltar, sucias polo paso continuo do gando. As casas, compartidas cos animais polos seus ocupantes, non tiñan luz nin auga corrente. Pero estas condicions enton non sorprendian aos que coñecian a periferia doutras cidades, vexase a capital do reino. . Ao fin e ao cabo, o Colmenar da posguerra ou a cidade de Avila, por aqueles anos poderian semellarse ao aspecto de Quiroga...
        A pesar de todo, os habitantes das da montaña de Lugo, ainda que pobres e illados, non conoceron a fame da posguerra….tiveron polo menos o consolo do cultivado nas suas pequenas leiras.
…O primeiro grupo da central entrou en funcionamiento o 3 de xaneiro de 1952"

Entradas populares de este blog

Pregón ... y pulpo! Primera tarde de prefiestas en Torbeo

Filomena Arias “..Probablemente la más importante curandera de Galicia”

"Siempre se trata de esa referencia cultural gallega, de Torbeo..." dice Rubén Rodríguez González que fundo y dirige en Nueva York el restaurante "Nai".-